Panel użytkownika
Nazwa użytkownika:
Hasło:
Nie masz jeszcze konta?
Autor: Piotr Szawdyński
Późniejsze modyfikacje: 'Dante'
Kurs C++

Tablice zmiennych

[lekcja] Co to są tablice, omówienie tablic jednowymiarowych i wielowymiarowych oraz jakie zużycie pamięci generują tworzone tablice.

Po co wprowadzono tablice

Praktycznie zawsze w programach mamy potrzebę zorganizowania naszych danych w jakiś wygodny sposób do późniejszego ich przetwarzania. Tablice dobrze się nadaja do takich zastosowań, przyjrzyjmy się im bliżej.

Tablice jednowymiarowe

Tablica jest to nic innego jak zwykła zmienna. Różnica polega na tym, iż przy tworzeniu tablicy zmiennych należy pamiętać o trzech elementach:
  • typie wartości elementów, które będzie przechowywać tablica;
  • nazwę tablicy;
  • liczbie elementów(wielkości tablicy).
C/C++
//Zapis deklaracji tablicy
// TypTablicy NazwaTablicy[LiczbaElementów]
int moja_Tablica[ 10 ];
Ważnym aspektem jest to, iż LiczbaElementów musi być wartością stałą całkowitą, lub stałą const. Czyli:
C/C++
const STALA = 10;
int Tablica[ STALA ];
int Tablica_P[ 10 ];
int Tablica_A[ 2.5 ]; //BŁĄD
Inną różnicą jest fakt, że tablica zajmuje więcej miejsca w pamięci.

Odczytywanie i zapisywanie danych do zmiennej z tablicy odbywa się tak samo jak dla zwykłych zmiennych. Jedyną istotną różnicą jest podanie numeru indeksu, do którego dane mają zostać zapisane. Tak więc zapis:
C/C++
nazwa_tablicy[ 10 ] = 33;
//będzie oznaczał przypisanie wartości 33 do jedenastego pola w tablicy.
Należy tu wyraźnie podkreślić, że numerowanie tablic w C++ zaczyna się zawsze od zera !!!
C/C++
//Przykład użycia tablic zmiennych -----------------
#include <iostream>
#include <conio.h>
const short WIELKOSC_TAB = 5;
//--------------------------------------------
int main()
{
    using namespace std;
    //Tworzenie tablic
    int tab1[ WIELKOSC_TAB ]; //Tablica liczb
    char tab4[ 2 ]; //Tablica znaków
   
    //Przypisywanie wartości
    tab1[ 0 ] = 1; //pierwszy element tabeli
    tab1[ 1 ] = 2; //drugi element tabeli
    tab1[ 2 ] = 3; //trzeci element tabeli
    tab1[ 3 ] = 4; //czwarty element tabeli
    tab1[ 4 ] = 5; //piąty element tabeli
   
    //NIE DOPUSZCZALNE JEST NASTEPUJĄCY ZAPIS
    tab1[ 5 ] = 6; // szósty element tabeli
    /* Tabela "tab" zawiera tylko pięć elementów
    kompilator tego nie wychwyci !!!  */
   
    //Inny sposób przypisywania wartości
    char tab2[ WIELKOSC_TAB ] = { 'N', 'u', 'm', 'e', 'r' };
    /*Sposobem tym możemy się posłużyć wiedząc co ma się znajdować w tabeli od samego początku działania programu*/
   
    int tab3[ 4 ] = { 7, 8 }; /*nie trzeba wypełniać całej tabeli w tym przypadku tylko pierwszy i drugi element jest wypełniony*/
   
    //możliwości użycia tablic
    cout << "Oto dane zawarte w tab1:\n"
    << "pierwszy element - " << tab1[ 0 ]
    << "\ndrugi element  - " << tab1[ 1 ]
    << "\ntrzeci element  - " << tab1[ 2 ]
    << "\nczwarty element - " << tab1[ 3 ]
    << "\npiaty element - " << tab1[ 4 ]
    << "\nA tak wyglada nieprawidlow element szosty - "
    << tab1[ 5 ] << endl << endl;
   
    cout << "Nalezy pamietac, by nie przekroczyc "
    << tab2[ 0 ] << tab2[ 1 ] << tab2[ 2 ] << tab2[ 3 ]
    << tab2[ 4 ] << " indeksu tabeli." << endl;
   
    //przypisywanie zmiennych między tablicami
    tab4[ 0 ] = tab2[ 0 ];
    tab4[ 1 ] = tab2[ 4 ];
   
    cout << "Jezeli tabela ma miec 5 elementow "
    "to jej ostatni element ma " << tab4[ 0 ]
    << tab4[ 1 ] << " indeksu rowny " << tab1[ 3 ]
    << "!" << endl << endl;
   
    //Tablica nie wypełniona całkowicie
    cout << "tab3 zawiera takie dane:\n"
    << "1- " << tab3[ 0 ] << endl
    << "2- " << tab3[ 1 ] << endl
    << "3- " << tab3[ 2 ] << endl
    << "4- " << tab3[ 3 ] << endl;
   
    getch();
    return 0;
}
//-------------------------------------------

Tablice wielowymiarowe

Do tej pory operowaliśmy na tablicach jedno wymiarowych, przyjrzyjmy się jak tworzy i stosuje tablice wielowymiarowe. Załóżmy, że chcemy napisać program, która będzie przechowywać wyniki Eliminacje MŚ w piłce nożnej grupy polskiej.
C/C++
//Przykład tablicy wielowymiarowych -----------------
#include <iostream>
#include <conio.h>
const short LICZBA_DRUZYN = 6;
const short MAX_ZNAKOW = 12;
//-----------------------------------------
int main()
{
    using namespace std;
    /*Tworzenie i deklaracja tablic dwuwymiarowej przechowującej nazwy państw w grupie */
    char tab1[ LICZBA_DRUZYN ][ MAX_ZNAKOW ] = {
        { 'S', 'l', 'o', 'w', 'a', 'c', 'j', 'a' },
        { 'I', 'r', 'l', 'a', 'n', 'd', 'i', 'a', ' ', 'P' },
        { 'C', 'z', 'e', 'c', 'h', 'y' },
        { 'P', 'o', 'l', 's', 'k', 'a' },
        { 'S', 'l', 'o', 'w', 'e', 'n', 'i', 'a' },
        { 'S', 'a', 'n', ' ', 'M', 'a', 'r', '.' },
    };
   
    /*tablica z pkt tab2 i tablica państw tab1, mają wspólne indeksy dla każdego państwa czyli indeks 3 (tab1[3], tab2[3]) - oznacza Polskę, a indeks 0 Słowację */
    short tab2[ LICZBA_DRUZYN ] = {
        9, 7, 7, 7, 7, 0 };
    //tabela zawierajaca lp kompilator określi wielkość
    short tab3[] = { 1, 2, 3, 4, 5, 6 };
   
   
    //Wyświetlenia danych
    cout << "Tabela eliminacji mistrzostw swiata 2010"
    << endl << "Grupa Polska\n\n"
    << " Lp." << "|" << " Druzyna     " << "|"
    << " pkt. " << endl
    << "-------------------------\n"
    //wyświetlenie I drużyny
    << " " << tab3[ 0 ] << "  "
    << "| " << tab1[ 0 ] << "    | " << tab2[ 0 ]
    //wyświetlenie II drużyny
    << "\n " << tab3[ 1 ] << "  "
    << "| " << tab1[ 1 ] << "  | " << tab2[ 1 ]
    //wyświetlenie III drużyny
    << "\n " << tab3[ 2 ] << "  "
    << "| " << tab1[ 2 ] << "      | " << tab2[ 2 ]
    //wyświetlenie IV drużyny
    << "\n " << tab3[ 3 ] << "  "
    << "| " << tab1[ 3 ] << "      | " << tab2[ 3 ]
    //wyświetlenie V drużyny
    << "\n " << tab3[ 4 ] << "  "
    << "| " << tab1[ 4 ] << "    | " << tab2[ 4 ]
    //wyświetlenie VI drużyny
    << "\n " << tab3[ 5 ] << "  "
    << "| " << tab1[ 5 ] << "    | " << tab2[ 5 ];
   
    getch();
    return 0;
}
//----------------------------------------
W programie użyto tablic dwuwymiarowych, jednak C++ umożliwia również tworzenie tablic więcej wielowymiarowych. Ich zapis jest bardzo prosty i wygodny w użyciu np.
int mapa[ 10 ][ 20 ][ 30 ];
utworzy tablicę trójwymiarową, w której będziemy mogli przechowywać liczby typu int. Zapis danych do takiej tablicy jak nie trudno się domyślić będzie wyglądał tak:
mapa[ 9 ][ 3 ][ 1 ] = 13;
Przeanalizujmy kod programu, skupmy się na tabelach. Pierwszą tabelę tab1 od razu deklarujemy:
C/C++
/*Tworzenie i deklaracja tablic dwuwymiarowej
przechowującej nazwy państw w grupie */
char tab1[ LICZBA_DRUZYN ][ MAX_ZNAKOW ] = {
    { 'S', 'l', 'o', 'w', 'a', 'c', 'j', 'a' },
    { 'I', 'r', 'l', 'a', 'n', 'd', 'i', 'a', ' ', 'P' },
    { 'C', 'z', 'e', 'c', 'h', 'y' },
    { 'P', 'o', 'l', 's', 'k', 'a' },
    { 'S', 'l', 'o', 'w', 'e', 'n', 'i', 'a' },
    { 'S', 'a', 'n', ' ', 'M', 'a', 'r', '.' },
};
Po pierwsze tworzymy tablicę o wymiarach [6][12]. Następnie od razu ją wypełniamy o czym świadczy klamra ( { } ). Jakbyśmy chcieli wypełnić tą tabele na piechotę podczas działania programu należało by zrobić to tak:
C/C++
char tab1[ LICZBA_DRUZYN ][ MAX_ZNAKOW ];
tab1[ 0 ][ 0 ] = 'S';
tab1[ 0 ][ 1 ] = 'l';
tab1[ 0 ][ 2 ] = 'o';
tab1[ 0 ][ 3 ] = 'w';
tab1[ 0 ][ 4 ] = 'a';
tab1[ 0 ][ 5 ] = 'c';
tab1[ 0 ][ 6 ] = 'j';
tab1[ 0 ][ 7 ] = 'a';
};
Więc podkreślę to jeszcze raz, jeśli znasz dana, które mają znajdować się w tabeli to wprowadź je od razu, zaoszczędzisz czas. Jak to się dzieje, iż kompilator wie w jakie indeks wprowadzić dane?
C/C++
char tab1[ LICZBA_DRUZYN ][ MAX_ZNAKOW ] = {
    ----[ 0 ][ 1 ][ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ][ 6 ][ 7 ]
    [ 0 ] { 'S', 'l', 'o', 'w', 'a', 'c', 'j', 'a' },
   
    ----[ 0 ][ 1 ][ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ][ 6 ][ 7 ][ 8 ][ 9 ]
    [ 1 ] { 'I', 'r', 'l', 'a', 'n', 'd', 'i', 'a', ' ', 'P' },
   
    ----[ 0 ][ 1 ][ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ]
    [ 2 ] { 'C', 'z', 'e', 'c', 'h', 'y' },
   
    ----[ 0 ][ 1 ][ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ]
    [ 3 ] { 'P', 'o', 'l', 's', 'k', 'a' },
   
    ----[ 0 ][ 1 ][ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ][ 6 ][ 7 ]
    [ 4 ] { 'S', 'l', 'o', 'w', 'e', 'n', 'i', 'a' },
   
    ----[ 0 ][ 1 ][ 2 ][ 3 ][ 4 ][ 5 ][ 6 ][ 7 ]
    [ 5 ] { 'S', 'a', 'n', ' ', 'M', 'a', 'r', '.' },
};
Ponieważ sam numeruje sobie indeksy tak jak jest to pokazane wyżej. A co jeśli chcielibyśmy usunąć pierwszy wpis(index tabeli[0]) Slowacja?
C/C++
char tab1[ LICZBA_DRUZYN ][ MAX_ZNAKOW ] = {
    [ 0 ] { 'I', 'r', 'l', 'a', 'n', 'd', 'i', 'a', ' ', 'P' },
    [ 1 ] { 'C', 'z', 'e', 'c', 'h', 'y' },
    [ 2 ] { 'P', 'o', 'l', 's', 'k', 'a' },
    [ 3 ] { 'S', 'l', 'o', 'w', 'e', 'n', 'i', 'a' },
    [ 4 ] { 'S', 'a', 'n', ' ', 'M', 'a', 'r', '.' },
};
Dla kompilatora nie będzie to miało znaczenia, ponieważ co również podkreślę nie trzeba wypełniać całej tabeli danymi, a indeksy się tylko przesuną. Jednak w tabeli, która nie jest całkowicie wypełniona mogą znajdować się przypadkowe dane(podobnie jak jest to ze zmiennym gdy ich od razu nie zadeklarujemy).

Przyjrzyjmy się teraz tab3, składnia:
short tab3[] = { 1, 2, 3, 4, 5, 6 };
informuje kompilator o tym by sam policzył ile jest elementów(sam wstawia indeksy) tabeli. Taki rodzaj tabeli od razu musi zawierać wszystkie dane, w przeciwnym wypadku kompilator nie wie jak duża ma być tabela.
Nie objaśnię zasady wyświetlania danych, ponieważ Sam już powinieneś ją znać i mieć opanowaną z wcześniejszych kursów.

Tablice i inne zmienne, a zużycie pamięci

Tworząc tablice należy pamiętać o zasobach pamięci, jakie tablica nam pochłonie. Tablica jednowymiarowa zabierze nam: sizeof(typ_zmiennej)*ilość_elementów; bajtów pamięci, a tablica int mapa[10][20][30]; pochłonie 4*10*20*30 bajtów pamięci, co daje prawie 24KB zarezerwowanej pamięci.
C/C++
//Przykład zużycie pamięci------------------------
#include <iostream>
#include <conio.h>
//-----------------------------------------
int main()
{
    using namespace std;
   
    int liczba_calkowita;
    double liczba_zmiennoprzecinkowa;
    char znak;
   
    int tab_jedenwymiar_liczba[ 10 ];
    char tab_jedenwymiar_znak[ 5 ];
   
    int tab_wielowymiar_liczba[ 10 ][ 20 ][ 30 ];
    char tab_wielowymiar_znak[ 10 ][ 20 ][ 30 ];
   
    /*przy wyświetlaniu rozmiaru tablicy połużymy się
    operatorem sizeof, który zwraca wielkość
    typów(i zmiennych) w bajtach*/
    cout << "Pokaz ile zajmuja uzyte zmienne:\n"
    << " int ma " << sizeof( int ) << endl
    << " Liczba calkowita ma " << sizeof liczba_calkowita
    << endl << endl
    << "Natomiast char ma " << sizeof( char )
    << " , a jego zmienna znak ma "
    << sizeof( znak ) << endl << endl;
   
    cout << "Natomiast pozostale rozmiary to:\n"
    << "Tabela jednowymiarowa liczb "
    << sizeof tab_jedenwymiar_liczba << "\n"
    << "Tabela jednowymiarowa znak "
    << sizeof tab_jedenwymiar_znak << "\n"
    << "Tabela wielowymiar liczb "
    << sizeof tab_wielowymiar_liczba << "\n"
    << "Tabela wielowymiar znak "
    << sizeof tab_wielowymiar_znak << "\n"
    << "Oraz rodzynek na sam koniec liczba"
    " zmiennoprzecinkowa "
    << sizeof liczba_zmiennoprzecinkowa;
    cout << "\n\n Wszystkie wartosci podane"
    " sa w bajtach!!!";
   
    getch();
    return 0;
}
//-----------------------------------------
Kilka słów o programie, operator sizeof zwraca nam wartości typów(zmiennych) w bajtach. Nazwy typów muszą być podane w nawiasach (int). Dla nazw zmiennych nie jest to konieczne.

Ćwiczenia

1. Napisz program, który wykona poniższe zadania:
  • 2 + 7 * 16 - 8
  • 22 * 2 : 11
  • 8383 - 222 + 292 * 8
  • 5 * 2 * 4
Wyniki zapisz do tabeli, a następnie wyświetl je na ekranie.
 
2. Używając tabeli z pierwszego zadania napisz program, który wyniki z pierwszego zadania przekaże do drugiej tabeli następnie wykona dodatkowe obliczenia odpowiednio:
  • wynik * 2 - 13
  • wynik - 4 + 1
  • wynik + 88 - 250
  • wynik + (doda wyniki jakie zostaną uzyskane z 3 poprzednich wyrażeń).
Najlepiej napisać program do pierwszego zadania a potem rozszerzyć go by wykonywał podane przykład.
 
3. Napisz program, który pobierze od użytkownika dwie liczby i wykona na nich działania:
dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie. Wynik ma być wyświetlony w takiej formie:
Użytkownik podał następujące liczby
Liczba 1 = 20
Liczba 2 = 10

Wynik dodawania
20 + 10 = 30
Wynik odejmowania
20 - 10 = 10
Wynik mnożenia
20 * 10 = 200
Wynik dzielenia
20 : 10 = 2
Użyj dwóch tablic jedną na wyniki drugą na dwie liczby które poda użytkownik. Następnie spróbuj użyć tylko jednej tablicy.
Poprzedni dokument Następny dokument
Dodatkowe materiały Ciągi znaków - łańcuchy